اشتغال اتباع بیگانه در ایران: قوانین، مقررات و الزامات قانونی
مبحث سوم قانون کار جمهوری اسلامی ایران به طور خاص به اشتغال اتباع بیگانه اختصاص دارد و چارچوب حقوقی این موضوع را از مواد ۱۲۰ تا ۱۲۹ قانون کار تبیین می‌کند. در کنار این مواد، آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۲۹ قانون کار، دستورالعمل تشکیل پرونده کارفرما و صدور ویزا (روادید) و همچنین بخشنامه شماره ۹۳۲۶ مورخ ۱۴۰۱/۰۱/۲۱ مربوط به پروانه کار اتباع خارجی، مجموعه‌ای از قوانین و مقررات را تشکیل می‌دهند که کارفرمایان و اتباع خارجی باید از آن‌ها آگاه باشند.
هدف از این قوانین، مدیریت و نظارت بر حضور نیروی کار خارجی در کشور و حمایت از اشتغال نیروی کار داخلی است. در ادامه به تشریح جامع این مقررات و الزامات آن می‌پردازیم.
اصول کلی اشتغال اتباع بیگانه در قانون کار
طبق ماده ۱۲۰ قانون کار، اتباع بیگانه نمی‌توانند در ایران مشغول به کار شوند، مگر اینکه دارای روادید ورود با حق کار مشخص و پروانه کار باشند. این اصل، مبنای قانونی برای کنترل و نظارت بر اشتغال نیروی کار خارجی است.
ماده ۱۲۱ قانون کار نیز تأکید دارد که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است با رعایت شرایط زیر، نسبت به صدور روادید با حق کار و پروانه کار برای اتباع بیگانه اقدام کند:
- عدم وجود متخصص ایرانی: در صورتی که در میان اتباع ایرانی، افراد متخصص و تحصیل‌کرده متناسب با شغل موردنظر وجود نداشته باشد.
- عدم امکان آموزش متخصص ایرانی: در صورتی که نتوان برای انجام شغل موردنظر، متخصص ایرانی را در مدت معقولی تربیت کرد.
- تبادل و تخصص متقابل: در مواردی که اتباع خارجی برای تبادل تخصص و اطلاعات و آموزش کارشناسان ایرانی به کشور وارد می‌شوند.
فرآیند دریافت روادید با حق کار و پروانه کار
همانطور که اشاره شد، دریافت روادید با حق کار مشخص منوط به موافقت هیئت فنی اشتغال اتباع خارجی است. این هیئت، متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های مربوطه، با بررسی دقیق مدارک لازم و نیاز واقعی کشور به تخصص موردنظر، در خصوص صدور یا عدم صدور روادید تصمیم‌گیری می‌کند. مراحل کلی این فرآیند به شرح زیر است:
- درخواست کارفرما: کارفرمای متقاضی استخدام نیروی کار خارجی، باید درخواست خود را به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (اداره کل اشتغال اتباع خارجی) ارائه دهد. این درخواست باید شامل جزئیات شغل، دلایل نیاز به نیروی کار خارجی و سوابق تحصیلی و تجربی فرد باشد.
- بررسی توسط هیئت فنی اشتغال اتباع خارجی: هیئت مذکور، مدارک و درخواست کارفرما را بررسی کرده و در صورت تأیید، با صدور روادید موافقت می‌کند. این مرحله، تضمین می‌کند که از ظرفیت‌های نیروی کار داخلی به نحو احسن استفاده شده و تنها در صورت نیاز واقعی، مجوز اشتغال به اتباع خارجی داده شود.
- صدور برگه روادید ورود با حق کار: پس از موافقت هیئت، برگه روادید ورود با حق کار صادر و به اداره کنسولی وزارت امور خارجه یا نمایندگی این وزارتخانه در استان مربوطه ارسال می‌شود.
- مراجعه تبعه بیگانه به سفارت/کنسولگری: تبعه بیگانه با مراجعه به سفارت یا کنسولگری ایران در کشور خود، برگه روادید را دریافت و با آن وارد ایران می‌شود.
- دریافت پروانه کار: پس از ورود به ایران و انجام مراحل قانونی، تبعه بیگانه با مراجعه به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، پروانه کار خود را دریافت می‌کند. این پروانه، سندی است که به تبعه خارجی اجازه می‌دهد به صورت قانونی در شغل مشخص شده مشغول به کار شود.
نکته مهم: پروانه کار برای مدت یک سال صادر و در صورت نیاز و با رعایت مقررات قابل تمدید است.
وظایف و الزامات کارفرما در قبال اتباع بیگانه
ماده ۱۲۹ قانون کار و آیین‌نامه اجرایی آن، وظایف مشخصی را برای کارفرمایان در قبال اتباع بیگانه در نظر گرفته‌اند:
- اخذ پروانه کار و روادید: کارفرما موظف است قبل از به کارگیری تبعه بیگانه، از داشتن پروانه کار و روادید معتبر توسط وی اطمینان حاصل کند.
- ثبت مشخصات: ثبت مشخصات تبعه بیگانه و شغل او در دفاتر مربوطه وزارت کار الزامی است.
- عدم به‌کارگیری غیرقانونی: کارفرمایانی که اتباع بیگانه فاقد پروانه کار یا دارای پروانه کار منقضی شده را به کار بگیرند، طبق ماده ۱۸۱ قانون کار با جزای نقدی مواجه خواهند شد و در صورت تکرار، این مجازات تشدید خواهد شد.
- گزارش ترک کار: کارفرما موظف است در صورت ترک کار یا فسخ قرارداد با تبعه بیگانه، مراتب را به اداره کار اطلاع دهد.
- رعایت حقوق کار: تمامی حقوق و مزایای قانونی کار، از جمله حداقل دستمزد، ساعات کار، مرخصی، بیمه تامین اجتماعی و سایر موارد، باید برای اتباع بیگانه نیز رعایت شود.
روادیدهای خاص (ماده ۱۲۹ قانون کار)
آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۲۹ قانون کار به موارد خاصی اشاره دارد که در آن‌ها نیاز به صدور پروانه کار نیست، از جمله:
- مدیران و اعضای هیئت مدیره شرکت‌های خارجی که در ایران فعالیت می‌کنند.
- خبرنگاران و نمایندگان رسانه‌های خارجی.
- دانشجویان خارجی که در چارچوب مقررات تحصیلی مشغول به فعالیت‌های جانبی هستند.
- اتباع خارجی که در چارچوب موافقت‌نامه‌های بین‌المللی وارد کشور می‌شوند.
بخشنامه شماره ۹۳۲۶ مورخ ۱۴۰۱/۰۱/۲۱ (پروانه کار اتباع خارجی)
این بخشنامه و دستورالعمل‌های مربوطه، به جزئیات بیشتری در خصوص نحوه تشکیل پرونده کارفرما، ارائه مدارک، فرآیند صدور پروانه کار و نیز شرایط تمدید و ابطال آن می‌پردازند. هدف از این بخشنامه‌ها، شفاف‌سازی و تسهیل فرآیند برای کارفرمایان و اتباع بیگانه است.
نتیجه‌گیری
اشتغال اتباع بیگانه در ایران، تحت نظارت و قوانین دقیق قانون کار قرار دارد. همیار بیمه با ارائه مشاوره‌های تخصصی در این زمینه، می‌تواند به کارفرمایان در فهم و اجرای صحیح این قوانین کمک کند. عدم رعایت این مقررات می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین و تبعات قانونی برای کارفرمایان شود. از این رو، آگاهی کامل از الزامات مربوط به روادید با حق کار، پروانه کار و وظایف قانونی در قبال اتباع خارجی، برای هر کارفرمایی ضروری است.
آیا در مورد نحوه درخواست پروانه کار یا وظایف کارفرما در قبال اتباع بیگانه، نیاز به مشاوره بیشتری دارید؟