نکات کاربردی شهادت و شرایط شاهد
شهادت عبارت است از اینکه شخصی به نفع یکی از اصحاب دعوی و بر ضرر دیگری اعلام اطلاع و خبر از وقوع امری کند؛ و شهادت کذب نیز عبارت از ادای گواهی دروغ توسط گواه نزد مقامات رسمی در دادگاه است.
شهادت یکی از دلایل دعاوی اعم از جزایی یا حقوقی با سابقه بسیار طولانی بوده و در تمام کشور‌ها به عنوان دلیل پذیرفته شده، اما حدود استفاده از آن و درجه اعتبار و ارزش آن متفاوت است.
شاهد یا گواه ممکن است عینی باشد که مشاهدات خود را نقل کند. ممکن است گواه سمعی باشد که شنیده‌های خود را منتقل سازد یا شهادت او مستلزم به‌کارگیری این دو و دیگر حواس باشد.
شرایط شاهد
ماده ۱۷۷ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، شرایط شاهد شرعی را مشخص کرده که عبارت از:
- بلوغ
- عقل
- ایمان
- عدالت
- طهارت مولد
- ذی‌نفع نبودن در موضوع
- نداشتن خصومت باطرفین یایکی ازآن‌ها
- عدم اشتغال به تکدیگری و ولگرد نبودن است.
این شرایط باید توسط قاضی احراز شود؛ و در صورتی که شاهد یکی از این شرایط را نداشت، تنها اظهارات او استماع می‌شود که تشخیص میزان تأثیر و ارزش این اظهارات در علم قاضی، در حدود اماره قضایی است.
چگونگی ادای شهادت و آثارآن
دادگاه باید شهادت هر شاهد را بدون حضور شاهدان دیگر بشنود، تا شاهد فقط متکی به حافظه خود باشد و اظهارات شاهدان دیگر در بیان او موثر نباشد. قبل از ادای شهادت، مشخصات شاهد سؤال می‌شود. این موضوع به این دلیل است که اگر موجبات ممنوعیت او از شهادت وجود دارد، شهادت وی اخذ نشود.
دادرس دادگاه قبل از ادای گواهی، مجازات شهادت دروغ را به وی تذکر می‌دهد؛ و شاهد سوگند یاد می‌کند که تمام حقیقت را بگوید و غیر از حقیقت چیزی نگوید. هیچ یک از اصحاب دعوا نباید اظهارات گواه را قطع کنند.
بعد از اتمام شهادت، دادرس می‌تواند هر سؤالی که برای کشف حقیقت و مبانی گواهی لازم بداند، از گواه‌ها بپرسد. همچنین اصحاب دعوا می‌توانند توسط دادگاه سؤالاتی از گواه بپرسندد.
گواه باید صریحاً مورد شهادت را بیان کند، شک و تردید در اظهارات خود نداشته و بیاناتش در تمام مراحل تحقیق بدون اختلاف و به‌طور یکنواخت باشد.
آثار بعداز ادای شهادت
شاهد پس از ادای شهادت، با آثار و تبعات خواسته و ناخواسته‌ای مواجه است، زیرا شهادت شاهد غالباً از سه حالت خارج نیست:
خست اینکه شهادت صحیح و مطابق با واقع ادا شده است.
حالت دوم اینکه ممکن است برای قاضی ثابت می‌شود او در موضوع شهادت به دروغ متوسّل شده است؛ و سوم اینکه خود شاهد اقرار می‌کند که در مورد شهادت به‌طور خلاف‌واقع اظهاراتی کرده است. (رجوع از شهادت)
نکات کاربردی شروع به جرم و شرکت درجرم
هر کس قصد ارتکاب جرمی کرده و شروع به اجرای آن نماید، لکن به واسطه عامل خارج از اراده او قصدش معلق بماند، به شرح زیر مجازات می‌شود:
- در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها اعدام، حبس ابد یا زندان درجه یک تا سه است، به زندان درجه چهار
- در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها قطع عضو یا حبس درجه چهار است به حبس درجه پنج
- در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها شلاق حدی یا حبس درجه پنج است به حبس یا شلاق یا جزای نقدی درجه شش
هرگاه رفتار شخص، درجهت ارتکاب جرم باشد، لکن به جهات مادی که شخص از آن‌ها بی اطلاع بوده وقوع جرم غیرممکن باشد، اقدام انجام شده در حکم شروع به جرم است.
تنها فکر ونقشه‌ی انجام جرم و یا عملیات و اقداماتی که فقط مقدمه جرم است و ارتباط مستقیم با وقوع جرم ندارد، شروع به جرم نیست و از این حیث قابل مجازات نمی‌باشد.
هرگاه کسی شروع به جرمی نماید و به اراده خود آن را ترک کند به اتهام شروع به آن جرم، تعقیب نمی‌شود. لکن اگر همان مقدار رفتاری که مرتکب شده است جرم باشد به مجازات آن محکوم می‌شود.
شرکت درجرم
هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرائی جرمی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همه آن‌ها باشد خواه رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت، شریک در جرم محسوب و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم است.
در مورد جرائم غیرعمدی نیز چنانچه جرم، مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد مقصران، شریک در جرم محسوب می‌شوند و مجازات هر یک از آنان، مجازات فاعل مستقل آن جرم است. اعمال مجازات حدود، قصاص و دیات در مورد شرکت در جنایت با رعایت مواد کتاب‌های دوم، سوم و چهارم این قانون انجام میگیرد.
شرایط شکایت کیفری چک:
شاکی باید ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ سررسید چک، برای برگشت زدن آن اقدام کند و نیز تا ۶ ماه از تاریخ گواهی عدم پرداخت اقدام به شکایت نماید. شکایت کیفری را فقط علیه صادر کننده میتوان مطرح کرد.
در فرآیند شکایت کیفری، کسانی که پشت چک را امضا کرده اند، مسئولیتی ندارند. واگذار کردن چک به دیگری، قبل از برگشت خوردن، چک را حقوقی نمی‌کند؛ اما اگر پس از برگشت خوردن، چک را انتقال دهید، چک حقوقی خواهد شد.